Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου 2013

Έρημα Ευρυτανικά χωριά.




















Στην έρημη Βίνιανη.
Ένα από τα γνωστότερα Πολιτοχώρια της Ευρυτανίας, η πανέμορφη και ιστορική Βίνιανη, εγκαταλείφθηκε σταδιακά μετά τις εκτεταμένες ζημιές που προκάλεσε ο σεισμός του 1966. Μία επίσκεψη εκεί σήμερα προκαλεί ρίγη συγκίνησης και μελαγχολίας για τις αναρίθμητες χαμένες πατρίδες που στοιχειώνουν την καρδιά και την μνήμη μας.....

Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2013

Πέτρινα γεφύρια της Ευρυτανίας.

Του Ντρουβανιάρη στο ρέμα της Βουλγάρας, παραπόταμο του Φουρνιώτικου.

Το γεφύρι των Δομιανών, στο πέρα Ρέμα, που χύνεται στο Αγιατριαδίτικο ρέμα.

Η καμαρίτσα του Καλεσμένου στο Καλεσμενιώτικο ρέμα.

Το γεφύρι στα Παλιοτρίφυλλα του Καλεσμένου στο Κουτσπιόρεμα.

Το γεφύρι του Καλόγερου της Λάσπης, στον Καρπενησιώτη.

Το πάνω γεφύρι της Καρίτσας (γνωστό και σαν γεφύρι του μύλου) στο Μοσχονόρεμα.

Το γεφύρι της Κατούνας στο ρέμα της Λεπτοκαρυάς, παραπόταμο του Μέγδοβα.

Το θρυλικό γεφύρι του Μανώλη στον Αγραφιώτη.

Το γεφύρι στο Παλιοχώρι του Μαραθιά, στο Μαραθιώτικο ρέμα.

Το γεφύρι της Μπέσιας στο ρέμα της Καρούλας, στον Μπεσιώτη.

Το πάνω γεφύρι του Παπαρουσίου (της Παναγίας) στο ρέμα της Μούταινας, παραπόταμο του Μέγδοβα.

Το γεφύρι στο Πλατανόρεμα της Λάσπης, παραπόταμο του Καρπενησιώτη.

Το γεφύρι του Προδρόμου (τοποθεσία Ραχημύλου) στο ρέμα Πλατανάκι.

Η μικρή καμάρα της Ρωσκάς, στο ομώνυμο φαράγγι, πάνω από τον "Πανταβρέχει".

Το γεφύρι στον Παλιόμυλο στο Στένωμα, στο Στενωματιώτικο ρέμα, παραπόταμο του Μέγδοβα.

Του Τριδέντρου Αγράφων, στο ρέμα Σαμάρι στον Αγραφιώτη.

Το κάτω γεφύρι της Φουρνάς (στου Συρούκη) στο ρέμα Αφορεσμένα.

Της Χρύσως (το κάτω γεφύρι) στο Χρυσιώτικο ρέμα, λίγο πριν την συμβολή του με τον Γαβρενίτη.


Στην Ευρυτανική  γη λόγω του ιδιόμορφου αναγλύφου της και των εκατοντάδων ρεμάτων, χειμάρρων και ποταμιών χρειάστηκε από πολύ παλιά να υπερπηδηθούν γκρεμοί και να τιθασευτούν ορμητικά ρέματα για να μπορέσουν οι άνθρωποι, τα αγαθά τους και οι ιδέες τους να μετακινούνται ανεμπόδιστα όλες τις εποχές και να σπάζουν  τον βραχνά της απομόνωσης και της αποξένωσης. Κατ' ανάγκην η λύση ήταν μία και μοναδική: Η κατασκευή γεφυριών, πέτρινων φυσικά σε μια εποχή που οι γνώσεις και τα διαθέσιμα υλικά δεν επέτρεπαν τίποτα άλλο.

Γύρω στα εβδομηνταπέντε γεφύρια είναι αυτή τη στιγμή γνωστά στην Ευρυτανία. Το ένα τρίτο από αυτά δεν υπάρχουν πια. Άλλα παρασύρθηκαν από τους μόνιμους εχθρούς τους, τα νερά των ποταμών, μερικά είναι φυλακισμένα στους υδάτινους ταμιευτήρες των τεχνητών λιμνών, κάποια άλλα γκρεμίστηκαν η ανατινάχτηκαν κατά τις πολεμικές αναστατώσεις που γνώρισε η πατρίδα μας και λίγα, άγνωστο πόσα, περιμένουν ακόμα μέσα σε ανήλιαγα φαράγγια και δίπλα σε ξεχασμένους δρόμους ένα μάτι να τα δει και ένα χέρι να κόψει τους κισσούς και τα αγριόδεντρα που τα κρύβουν από τον κόσμο.

Μερικά από τα πλέον δυσπρόσιτα και άγνωστα Ευρυτανικά  γεφύρια παρουσιάζονται στην ανάρτηση αυτή που έχει έναν και μοναδικό στόχο: Να γνωστοποιήσει, να θυμήσει  και να συγκινήσει εκείνες τις συνειδήσεις που σαν τους αλαφροίσκιωτους πιστεύουν ακόμα στην ομορφιά και την ψυχή αυτών των μοναδικών κτισμάτων και διακρίνουν μέσα στο μισοσκόταδο την στοιχειωμένη που κοιμάται κάτω από τις καμάρες τους και περιμένει…….

Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 2013

ΙΣΤΟΡΙΑ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ















Οι μπαρουτόμυλοι του Μαυρίλου

Μία από τις πιο δύσκολες και άγνωστες βιοτεχνίες που ξεπήδησαν στα δίσεκτα χρόνια της Οθωμανικής σκλαβιάς  ήταν και αυτή της παρασκευής μπαρουτιού.
Η μαζική παραγωγή της πυρίτιδας έγινε δυνατή όταν – σε άγνωστο τόπο και χρόνο – κάποιος ευφυής νους κατάφερε να τροποποιήσει  τον πανάρχαιο νερόμυλο (ας θυμηθούμε τον υδραλέτη που αναφέρει ο Στράβωνας στο ανάκτορο του Μιθριδάτη του Ευπάτορα στα Κάβειρα του Πόντου) και να μετατρέψει την κυκλική κίνηση της μυλόπετρας σε παλινδρομική. Κάπως έτσι γεννήθηκαν τα μπαρουκτζίδικα η μπαρουτόμυλοι.
Στο Μαυρίλο της Φθιώτιδας λοιπόν, που κουρνιάζει στις ελατοσκέπαστες πλαγιές του Βελουχιού, με τα άφθονα νερά που κατηφορίζουν άφθονα και ορμητικά από το Κεφαλόβρυσο για να σχηματίσουν τον πρώτο και κύριο βραχίονα  του Σπερχειού, άρχισε από το 1700 περίπου η κατασκευή των πρώτων μπαρουτόμυλων για να φτάσουν κάποια στιγμή να αριθμούν 12 και η παραγωγή να ξεπερνάει , λίγο πριν το κλείσιμο τους στις αρχές του 20ου αιώνα, τις 3.000 οκάδες συνολικά το χρόνο.
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία και τα μουσειακά αντίγραφα που έχουν δημιουργηθεί, οι μπαρουτόμυλοι δεν διέθεταν τον κάτω όροφο των νερόμυλων, τον ζουριό, στον οποίο βρισκόταν η μυλόπετρα, γιατί η κίνηση από την φτερωτή ερχόταν κατευθείαν στο αδράχτι , στο ίδιο χώρο που γινόταν το στούμπισμα και όλη γενικά η διαδικασία του ζυμώματος των υλικών.
Ξεκινώντας λοιπόν από το εξωτερικό, ο μηχανισμός αποτελούνταν από:  το μυλαύλακο, την ξύλινη κάλανη, την κάδη (βαένι, επίσης ξύλινο), το σιφούνι και την φτερωτή.  Η κυκλική κίνηση της φτερωτής κινούσε έναν μακρύ άξονα στο εσωτερικό του μύλου, το αδράχτι, ο οποίος με τις απαλαϊστρες έδινε κατακόρυφη κίνηση σε κάθετους κόπανους, τα παλληκάρια, οι οποίοι είχαν ημισφαιρικό τελείωμα (στούμποι). Ο κάθε στούμπος ακουμπούσε μέσα σε ξύλινα γουδιά (τσιούμες η γούβες) στις οποίες έμπαιναν τα συστατικά (με το απαραίτητο νερό) για το ζύμωμα (στούμπισμα).  Το αδράχτι είχε στο τελείωμά του, στο άλλο άκρο από την φτερωτή, έναν ξύλινο κάδο με μορφή βαρελιού στον οποίο γινόταν το τελικό φινίρισμα (γυάλισμα) του μπαρουτιού πριν από την συσκευασία του.
Τρία ήταν τα κύρια συστατικά της (μαύρης) πυρίτιδας  : Το θειάφι (σε ποσοστό 12,5%, το νίτρο 75% (τζερβιτζιλές στα τούρκικα) και το κάρβουνο από επιλεγμένα είδη δέντρων (12,5%). Μυστήριο αποτελεί το πώς προμηθεύονταν το θειάφι και το νίτρο, ειδικότερα το δεύτερο. Υπάρχουν πληροφορίες  ότι το παρήγαγαν βράζοντας κοπριά, και στην συνέχεια την στράγγιζαν.
Η παραγωγή λοιπόν του μπαρουτιού περνούσε από τα ακόλουθα στάδια:
1.  Στούμπισμα των πρώτων υλών στις αναλογίες που αναφέρθηκαν μαζί με  το ανάλογο νερό. Αυτή η διαδικασία κρατούσε αρκετές ώρες και στο τελείωμά της δημιουργούσε μία μάζα σαν ζυμάρι.
2.  Αφαίρεση του υλικού από τις τσιούμες (γουδιά).
3.  Τεμαχισμός του υλικού και στέγνωμα (λιάσιμο).
4.  Κοσκίνισμα.
5.  Γυάλισμα, στίλβωση του μπαρουτιού για να αντιστέκεται στην υγρασία. Αυτή η διαδικασία γινόταν με τριβή μέσα στον ξύλινο κάδο του αδραχτιού, η με την προσθήκη γραφίτη.
6. Συσκευασία, σε δερμάτινα ασκιά, υφαντά σακιά η ντενεκέδες.
Στο Μαυρίλο σήμερα υπάρχει από το 2008 μουσειακό αντίγραφο παλιού μπαρουτόμυλου, με όλο τον εξοπλισμό του αυθεντικού, όπου ο επισκέπτης μπορεί να δει, να μάθει, και να μεταφερθεί νοερά σε εκείνη την μακρινή εποχή όταν η τόλμη και η εφευρετικότητα των προγόνων μας, εν γνώσει η εν αγνοία των κατακτητών, έστησαν μία ακμάζουσα βιοτεχνία η οποία εκτός από τον πλούτο που σώρευσε στο χωριό, βοήθησε τα μάλα και τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, όπως αποδεικνύει και αντίγραφο επιστολής του Αθανασίου Διάκου στην οποία αναφέρει την προμήθεια οκάδων μπαρούτης (επί πληρωμή όμως)  από τους μύλους του χωριού.
Στο Μαυρίλο λοιπόν εκτός από το μοναδικής ομορφιάς τοπίο, τα κάστανα, το τσίπουρο και την φιλόξενη υποδοχή των κατοίκων του, έχουμε και άλλα πράγματα να δούμε, να χαρούμε και να μάθουμε:  την παλιά εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, το μουσείο στο παλιό Δημοτικό, τα πέτρινα γεφύρια του, και φυσικά τον μοναδικό μπαρουτόμυλο!!!

Πηγές:  «Φθιώτις»  Ιωάννου Βορτσέλα
            «Ιστορία της Ευρυτανίας στους νεώτερους χρόνους (1393- 1821)»  Μάρκου Γκιόλια
            «Τυμφρηστός και Τυμφρήστιοι»  Χαρίλαου Μηχιώτη
             ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ.